Podczas jednego z ostatnich spotkań z moimi rozmówcami otrzymałam zdjęcie satelitarne działki. Miało ono obrazować obecny jej stan. Jednak po krótkiej analizie zdjęcia, okazało się, że bynajmniej nie jest ono aktualne. Układ grządek, klombików, a nade wszystko kształt motylka, wszystko to wskazywało, że zdjęcie zostało zrobione już dawno, jakieś trzy lata temu. Wtedy to po raz pierwszy pomyślałam sobie o zdjęciu satelitarnym jako o potencjalnym eksponacie, przedstawieniu zatrzymanej w miejscu ulotności.

Działka jest przestrzenią nawarstwiających się zmian; terenem wielkich wzrostów i spektakularnych upadków; powstających z mozołem, misternych kwietnych instalacji, które po chwili triumfu szybko gasną, kruszeją, ustępując miejsca kolejnym, które już pną się ku słońcu. Działka jest przestrzenią walki chaosu z porządkiem, wobec których tylko nieliczne elementy pozostają niewzruszone. Cała pozostałość ulega wobec tych sił, poddając się jej przekształceniom. I nawet te pozornie obojętne elementy, takie jak altanka, stare drzewo, czy dawno już przecież skonstruowana pompa, w swym leniwym tempie też nie pozostają takie same, choć zmienność ta jest zazwyczaj mniej widowiskowa.
Zimą uczestnicy tej zadziwiającej aktywności znikają, chowając się pod ziemię… jedynym śladem, który świadczy o ich wielkości są kamienne granice, wypełnione pozornie martwą ziemią. I wszystko wtedy jest oczekiwaniem, narastającym wraz z temperaturą napięciem, przed kolejnym starciem.

Czy zatem nie powinniśmy zastanowić się nad archeologią działki, dzięki której potrafilibyśmy odtworzyć jej dzieje? Archeologii, dzięki której jej historyczność nie byłaby już tylko kwestią ulotnej pamięci działkowego Demiurga. Obawiam się jednak, że na nic tu praca archeologów, ślady działkowych dramatów nie sięgają głęboko w ziemię. Nie da się odtworzyć zmienności linii granicznych wytyczonych przez wędrujące kamienie; na podstawie składu próchnicy nie można określić koloru tulipanów, które rosły tu na wiosnę, trzy lata temu. Jedynym świadectwem jej przeszłości są te fotografie, również satelitarne, które zatrzymały na wieczność ten właśnie moment, gdy jej teraźniejszość, jeszcze nie przekształciła się w jej przeszłość.

Co robić w długie, zimowe wieczory? Dla jednej z poznanych przeze mnie działkowiczek, to pytanie retoryczne. Stosuje ona dwa sposoby, jeden działkowy, drugi czasem z działką związany. Ten najważniejszy (działkowy) polega na tworzeniu planów działki poprzez dokładne rozrysowanie, gdzie, co i w jakiej ilości powinno zostać ulokowane na działkowej przestrzeni. Zdarza się, że takich planów powstaje bardzo wiele. Wybór nie jest prosty a miejsca mało, jak podkreślała moja rozmówczyni. Wykonanie planu zajmuje kilka godzin i wymaga różnych przyborów, zwłaszcza linijki i cyrkla, o których istnieniu – przyznaję – zapomniałam odkąd dostałam się na studia. A oto przykład takiego planu z 2002 r.:

Nawiasem mówiąc, ten drugi sposób, to wyszywanie. Moja rozmówczyni polecała zwłaszcza haft wrocławski:-)

Tak! To i ja się pochwalę otrzymanymi podczas badań prezentami.
Już podczas pierwszej rozmowy z tajemniczymi działkowiczami Ś. dostałam od pana Czesława sadzonkę pomidora, pięciornik oraz różę. Najbardziej ucieszył mnie pomidor (różę oddałam mamie). Jak się dowiedziałam, ów krzaczek miał już dziesięcioletnią znaną linię przodków. Ród został przedstawiony jako bardzo silny i odporny na choroby. Ja również postanowiłam przedłużyć mu gałąź w drzewie genealogicznym i, zgodnie ze wskazówkami pana Czesława, zebrałam nasiona.

To właśnie one oraz zdjęcie są teraz jedynymi dowodami istnienia tych niezwykłych, pachnących, czerwonych owoców.
Swoją drogą, pomidory właśnie z tego krzaczka były z moich zbiorów najpyszniejsze.

Powyższy kalendarz otrzymałam podczas pierwszego spotkania z prezesem ROD Różanecznik panem Ryszardem Fijałkowskim. Po powrocie do domu szukałam dla niego miejsca, aż w końcu po wielu przymiarkach ozdobił on ścianę kuchenną. Oprócz oczywistej funkcji użytkowej kalendarz miał znaczenie symboliczne – wyznaczał początek mojej pracy “dzieło-działkowej” i psychologiczne- wzmacniał moje zaangażowanie w badania mobilizując do pracy. Kilka dni temu stracił on swoją użytkową funkcję. Należałoby go zdjąć i zastąpić czymś nowym, może o równie symbolicznym znaczeniu. A jednak wciąż tam wisi:-)

Foliowa torebka, plastikowa butelka to symbole ekologicznej ignorancji. Ich jednorazowa, jasno sprecyzowana tożsamość przyprawia o bezsenność tych wszystkich, którzy mają na względzie dobro przyszłych pokoleń. Są i tacy, co widzą piękno w pozornej eteryczności foliowych wytworów, stąd też reklamówka dorobiła się miejsca w galeriach i muzeach. Choć często takim akcjom towarzyszy pouczenie o konieczności unicestwienia tej bezdusznej, prawie nieśmiertelnej powłoki.

Plastikowe wytwory mają jednak pewne cechy (trwałość, elastyczność, szczelność, nieprzemakalność, miękkość, plastyczność etc.), które sprawiają, iż są one przedmiotem niezliczonych wariacji i transformacji… i aż czasem dziw bierze, jak wiele zastosowań może mieć zwykła butelka po wodzie niegazowanej!

Plastikowe “przetwory” królują w przestrzeni działkowej, odgrywając najróżniejsze role. Ich plastyczna cielesność stanowi doskonały materiał dla pomysłowych działkowców. Tanie i nieatrakcyjne dla potencjalnego intruza, pozwalają skuteczni zastąpić droższe przedmioty. Powstają tutaj także nowe, niepowtarzane dzieła sztuki.
Może nie taki plastik zły, jak go malują?